Slavernijverleden is nu tastbaar online

Nationaal Archief Vanaf nu zijn 1,9 miljoen archiefstukken over de slavernij online te zien. Van journalen en inkooplijsten tot bestuursdocumenten.

• Bart Funnekotter  22 april 2021

Een lijst met de goederen die de Middelburgsche Commercie Compagnie (MCC) betaalde voor slaven. Links staan de goederen, rechts hun waarde. Dus: 128 Slaaplakens à 17 stuivers is in totaal 108 guldens en 16 stuivers. Foto Nationaal Archief. 

Soms werd een mens gekocht met een koperen ketel, soms met een staaf ijzer. Messen en geweren waren ook in trek bij de handelaren die op de Afrikaanse westkust hun waren van vlees en bloed sleten aan Nederlandse slavenhandelaren. De lijst met goederen die zijn betaald voor de ‘Inkoop van slaaven’ is een pagina lang; het is de boekhouding van de verkoop van honderden mensen die via schepen van de Middelburgsche Commercie Compagnie (MCC) zouden belanden in koloniën in de Amerika’s.

Dit vel papier is een van de 1,9 miljoen archiefstukken die sinds deze vrijdag online te bekijken zijn op nationaalarchief.nl/slavernijverleden. Op deze website zijn onder meer archivalia te vinden van de MCC, de West-Indische Compagnie (WIC) en de Sociëteit van Suriname. De collectie bevat documenten als besluiten van het lokale, koloniale bestuur, scheepsjournalen en brieven.

De nieuwe webpagina gaat het onderzoek naar het Nederlandse slavernijverleden enorm vooruit helpen, denkt Johan van Langen. Hij is programmaleider internationale erfgoedsamenwerking bij het Nationaal Archief. „Het wordt nu makkelijker om connecties tussen verschillende documenten te vinden.”

Hij geeft een voorbeeld. „Stel dat je geïnteresseerd bent in een bepaald slaventransport van Afrika naar Zuid-Amerika. Dan zou je op verschillende plekken kunnen zoeken naar informatie. Bestaat er een scheepsjournaal over de tocht zelf? De administratie van het slavenfort Elmina, waarvandaan deze reizen vaak vertrokken, bevat mogelijk informatie over de tot slaafgemaakten. Bij aankomst in Suriname werden ze gekeurd en verkocht. Zijn er delen van administratie van de verkoop van de tot slaafgemaakten van het schip? Vervolgens zou men kunnen zoeken in de boekhouding van de plantages waarop deze mensen terechtkwamen. Deze documenten liggen in hun fysieke vorm verspreid over meerdere archieven, maar via de website heeft een onderzoeker alles meteen bij de hand.”

In totaal bevat de nieuwe database ongeveer 450 meter aan archiefstukken. De papieren van de MCC en WIC zijn hiervan met 100 respectievelijk 77 meter de grootste deelarchieven. Het scannen hiervan is niet het meest tijdrovende en kostbare werk geweest, aldus Van Langen. „Dat was het restaureren van al deze papieren, zodat ze überhaupt gedigitaliseerd konden worden.”

Het werk zit er nog niet op, mede vanwege de coronapandemie, zegt Van Langen. „We wachten bijvoorbeeld nog op scans van de National Archives in Kew. Daar ligt onder andere de ‘Rodney Roll’, genoemd naar de Britse admiraal die in 1781 Sint Eustatius op Nederland veroverde. Hij beschouwde dat hele eiland – inclusief de slaafgemaakten – als een prijs die onder zijn mannen moest worden verdeeld. Daarom maakte hij een nauwkeurige inventaris van zijn buit.”

De ontsluiting van het materiaal wordt het komend jaar verder verbeterd, zegt Van Langen. „De computer leest nu alle handschriften met behulp van letterherkenningssoftware. Dat gaat erg goed; de foutmarge ligt inmiddels onder de 5 procent. Dat maakt het mogelijk om metadata als persoonsnamen, scheepsnamen en kalenderdata aan de documenten te hangen. We werken nu aan een manier om dit zo toegankelijk mogelijk te presenteren.”

Iedereen die vermoedt dat hij voorouders had die in slavernij leefden, kan met de nieuwe website op zoek naar de omstandigheden waarin zij moesten bestaan. Dat betekent niet dat je eenvoudig genealogisch onderzoek kunt doen, benadrukt Van Langen „Omdat tot slaafgemaakte personen geen achternamen kregen, zelden gedoopt werden en tot 1830 ook niet op andere wijzen geregistreerd werden, blijft dit soort genealogisch onderzoek een forse uitdaging.”

NRC.nl